Syców

Z Syców Wiki
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Disambig.svg To hasło dotyczy miejscowości. Zobacz inne znaczenia tego słowa.
Syców


Nazwa niemiecka Wartenberg,
Polnisch Wartenberg (1741-1888),
Gross Wartenberg (1888-1945)
Liczba mieszkańców 10 192 (2018)
Okręg wyborczy od nr 1 do nr 9
Obecny burmistrz Dariusz Maniak (od 2018)

Syców (niem. Gross Wartenberg) − miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Syców.

Symbole miasta[edytuj]

Information icon4.svg Osobne hasła: Dewiza Sycowa, Flaga Sycowa, Hejnał Sycowa i Herb Sycowa

Położenie[edytuj]

Miasto położone jest na pograniczu Wzgórz Twardogórskich i Wzgórz Ostrzeszowskich, nad Młyńską Wodą, lewym dopływem Baryczy.

Historycznie Syców leży na Dolnym Śląsku. Administracyjnie do 1975 roku było siedzibą powiatu, będąc częścią prowincji Dolny Śląsk, a po II wojnie światowej – województwa wrocławskiego. W latach 1975-1998 miasto przynależało do województwa kaliskiego. Od 1999 roku jest częścią powiatu oleśnickiego w województwie dolnośląskim.

Nazwa[edytuj]

Nazwa miejscowości została zachowana w źródłach pochodzących z końca XIII w., w zapisach: Syczowe (1276), Syczów (1286 i Syzow (1295). Zapisy te świadczą, iż forma pierwotną nazwy jest Syców, jest to nazwa dzierżawcza od n. osobowej Syc (a zatem była to własność Syca, por. Sycewo, Sycyna). Syc z kolei to n. os. notowana już od 1166 roku (jako Siz), odapelatywna – oznaczająca skąpiec, mogąca też stanowić zdrobnienie od Sylwestra.

Obok miejscowości prawdopodobnie już przed 1276 roku książę wrocławski lokował miasto Wartenberg, w którym osadził kolonistów z Frankonii, na co wskazują udokumentowane później nazwiska mieszczan. Osada otrzymała nowoczesne, regularne rozplanowanie przestrzenne. W dokumencie z 1276 roku Albert von Schmollen określony jest jako kasztelan we Wrathenberc, mieście zbudowanym wokół warownej twierdzy na szlaku handlowym między Wrocławiem, Kaliszem, a Toruniem. W 1287 roku wzmiankowany jest miejscowy kościół farny.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie „districtus Syczow sive Wartinbergk”. Kronika ta wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak n.p. Koźle Małe w formie villa Chosa.

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego miasto wymienione jest pośród innych śląskich miejscowości jako Sycowo oboie, co potwierdza istnienie dwóch osad w tym miejscu. Polską nazwę Syców w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Historia[edytuj]

Wiek XIII–XVIII[edytuj]

Źródła z 1312 roku ostatecznie potwierdzają posiadanie przez osadę praw miejskich. W 1293 roku, w wyniku podziałów dziedzicznych Śląska, miasto przechodzi z księstwa wrocławskiego do księstwa głogowskiego, by ostatecznie w 1320 roku znaleźć się w granicach księstwa oleśnickiego.

Po śmierci ostatniego piastowskiego księcia oleśnickiego, jego ziemie przeszły pod panowanie czeskie. Król Władysław II Jagiellończyk (król Czech i Węgier) wydzielił w 1489 roku z księstwa tzw. Wolne Państwo Stanowe, które nadał rodowi von Haugwitz. W 1529 roku posiadłość przeszła na panów Maltzan, którzy następnie sprzedali je za 133 tysiące guldenów Georgowi von Braun w 1571 roku. Dwadzieścia lat później Georg Wilhelm von Braun sprzedał ziemie za 140 tysięcy talarów Abrahamowi von Dohna. Trzy lata później burgrabia rozpoczął budowę nowego zamku (ukończoną w 1608 roku).

W roku 1734 roku wolne państwo stanowe Syców zostało nabyte przez rodzinę Bironów, a ich panowanie w Sycowie trwało aż do zakończenia II wojny światowej (faktyczną władzę Bironowie posiadali do 1808 roku, kiedy to powstał sycowski samorząd miejski). W 1741 roku Syców, wraz z całym Dolnym Śląskiem, znalazł się w granicach Prus, stając się siedzibą nowo utworzonego powiatu sycowskiego (niem. Landkreis Gross Wartenberg).

Wieki XIX i XX do II wojny światowej[edytuj]

W 1808 roku utworzono w Prusach samorząd miejski. W Sycowie pierwszym burmistrzem miasta został Christoph Heinrich Ermrich.

Na początku XIX wieku usunięto część średniowiecznych murów miejskich. Od 1847 roku wydana została pierwsza sycowska gazeta Groß-Wartenberger Kreisblatt. W 1853 rooku Calixt Biron rozpoczął przebudowę zamku. W latach siedemdziesiątych XIX wieku wybudowano linię kolejową z Oleśnicy do Kępna przez Syców. W 1888 roku nazwę miasta przemianowano z Polnisch Wartenberg na Gross Wartenberg.

W wyniku postanowień konferencji pokojowej w Wersalu powiat sycowski został podzielony między Polskę i Niemcy, a sam Syców pozostał po stronie niemieckiej. W 1937 roku rozpoczęto budowę linii kolejowej do Bukowy Śląskiej.

Lata po II wojnie światowej[edytuj]

W styczniu 1945 roku prawie niezniszczone miasto dostało się w ręce Armii Czerwonej, która przebywa w nim około pół roku. W tym czasie miasto zostało częściowo zniszczone, a ratusz i zamek podpalone. Zabytki te zostały następnie rozebrane przez administrację polską, a niemiecka ludność miasta wysiedlona i zastąpiona polskimi osadnikami. W miejsce bloku śród-rynkowego z ratuszem władze wyznaczyły parking samochodowy, zaś sam rynek przemianowały na Plac Wolności, część ubytków w tkance miasta zastąpiona została socjalistyczną architekturą mieszkaniową. W miejsce zamku utworzono skwer publiczny.

Pierwszym po II wojnie światowej burmistrzem Sycowa został Leon Pietruszak. W 1950 roku zlikwidowano urząd burmistrza i utworzono rady narodowe. Reforma z 1973 roku wprowadzała urząd naczelnika gminy, którym do końca PRL-u był Henryk Sarnowski. W 1990 roku przywrócono w mieście i gminie samorząd terytorialny z wybieraną w wyborach powszechnych Radą Miejską (początkowo z 24, później z 15 radnymi).

W latach 1945–1975 miasto było siedzibą powiatu sycowskiego. Pierwszym po II wojnie światowej starostą powiatu został w 1945 roku Henryk Niekrasz, a od 1950 roku kompetencje tego urzędu przejęła Powiatowa Rada Narodowa. Od 1973 roku do likwidacji powiatu jego naczelnikiem był Stanisław Jarża.

Zabytki i inne obiekty[edytuj]

Świątynie[edytuj]

Zabytki[edytuj]

Cmentarze[edytuj]

Pomniki, tablice i miejsca pamięci[edytuj]

Nieistniejące obiekty[edytuj]

Komunikacja[edytuj]

Information icon4.svg Osobny artykuł: Ulice Sycowa

Do 2002 roku istniały połączenia kolejowe z Sycowem: linia kolejowa nr 181 i linia kolejowa nr 317.

W 2000 roku oddano do użytku obwodnicę miasta, a w 2012 roku odcinek drogi ekspresowej S8 z Sycowa do Oleśnicy.

W Sycowie mają swój początek i koniec dwie drogi wojewódzkie:

Na terenie miasta znajdują się następujące drogi powiatowe:

W skład drogi gminnej nr 101726D wchodzą ulice: Plac Wolności, Plac Królowej Jadwigi, ulica 1 Maja, ulica księdza Gorczycy, ulica Mickiewicza, ulica księdza Rudy, ulica Wojska Polskiego i ulica Wrocławska[1].

Ludność[edytuj]

W poszczególnych latach Syców posiadał następującą liczbę mieszkańców[2][3][4]:

  • 1741 – 210 osób
  • 1758 – 863 osób
  • 1786 – 1 227 osób
  • 1804 – 1 510 osób
  • 1849 – 2 386 osób
  • 1900 – 2 381 osób
  • 1937 – 2 923 osób
  • 1945 – 1 033 osób
  • 1947 – 1 950 osób
  • 1965 – 4 907 osób
  • 1970 – 5 637 osób
  • 1996 – 10 625 osób
  • 1998 – 10 756 osób
  • 2000 – 10 840 osób
  • 2002 – 10 891 osób
  • 2004 – 10 818 osób
  • 2006 – 10 695 osób
  • 2008 – 10 595 osób
  • 2010 – 10 555 osób
  • 2012 – 10 470 osób
  • 2014 – 10 351 osób
  • 2016 – 10 267 osób
  • 2018 – 10 192 osób

Oświata, kultura i sport[edytuj]

Na terenie miasta Syców funkcjonują:

Organizacją kulturalną w Sycowie od 1992 roku jest Centrum Kultury, w którego skład, prócz budynku widowiskowego, wchodzi Biblioteka Publiczna i Muzeum Regionalne. Od 1995 roku w mieście działa zespół folklorystyczny Sycowiacy.

Podstawowymi obiektami infrastruktury sportowej w Sycowie są: hala sportowa, basen, stadion sportowy, skatepark i trzy orliki.

Organizacje pozarządowe[edytuj]

W Sycowie zarejestrowane są nastepujące organizacje pozarządowe[5]:

Media[edytuj]

Gazety[edytuj]

Portale internetowe[edytuj]

Syców w kulturze[edytuj]

Syców w literaturze[edytuj]

Syców w filmie[edytuj]

Źródła[edytuj]

Bibliografia[edytuj]

  • Polnisch Wartenberg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, s. 599.
  • Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wyd., 1984, s. 378. ISBN 83-04-01090-9.
  • Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis.
  • H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
  • Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 11.
  • T. Kulak, W. Mrozowicz, Syców i okolice od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław-Syców 2000. ISBN 83-87299-26-X.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Przypisy[edytuj]

  1. ↑ Sieć dróg w mieście, UMiG Syców
  2. ↑ Liczba mieszkańców gminy w podziale na sołectwa (lata 1996-2005), BIP Syców
  3. ↑ Liczba mieszkańców gminy w podziale na sołectwa (lata 2006-2015), BIP Syców
  4. ↑ Liczba mieszkańców gminy w podziale na sołectwa (lata 2016-), BIP Syców
  5. ↑ Organizacje pozarządowe, UMiG Syców

Miejscowości gminy Syców

Miasta Syców
Wsie sołeckie Biskupice • Drołtowice • Działosza • Gaszowice • Komorów • Nowy Dwór • Stradomia Wierzchnia • Ślizów • Szczodrów • Wielowieś • Wioska • Zawada
Wsie niesołeckie Bielawki • Błotnik • Ligota Dziesławska • Radzyna • Święty Marek • Wojciechowo Wielkie
Przysiółki Lesieniec • Niwki Garbarskie • Nowy Świat • Pawełki • Pawłowice • Trzy Chałupy • Widawki • Zieleniec
Źródło: „https://sycow.wiki/index.php?title=Syców&oldid=7274”